कुसुण्डाले राउटेलाई भने

अम्बापुर , असार २८ - 

कुसुण्डा प्रेमबहादुर शाहीले राउटे मुखिया प्रतिनिधि शिवराम शाहीलाई भने, 'वनको राजा हामी हौं, तिमीहरू हाम्रा रैती हौ । हामी गाउँमा बसिसक्यौं, तिमीहरू नबस्ने ?' फिरन्ते जीवनका क्रममा राउटेहरू कुसुण्डा देखेर भाग्थे । कुसुण्डाले जंगलमा आफ्नो अधिकार भएको भन्दै राउटेबाट राजस्व असुल्ने भएपछि राउटे भागीभागी हिंड्ने गरेको प्रेमबहादुरले बताए ।

'अब भाग्नु पर्दैन । हामीजस्तै गाउँमै आएर बसे हुन्छ,' घोरही ५ अम्बापुरस्थित उनकै घर पुगेका राउटेलाई प्रेमबहादुरले भने, 'हामी पनि पहिले तिमीहरूजस्तै जंगलमा सिकार गर्दै हिंड्थ्यौं । त्यसरी सधैँ सम्भव हुँदैन, घर बनाएर बस्नैपर्छ ।' कुसुण्डादेखि भागभागी हिंड्ने राउटेलाई उनीहरूको बस्ती पुगेर भेटघाट गर्ने कार्यक्रम बनाएपछि सुरुमा खुलेर कुराकानी गर्न तयार भएनन् । जंगलबाट गाउँ बस्न थालिसकेका कुुसुण्डाको अवस्था र जंगलमा बस्दाको अनुभव साटासाट गर्ने भनेपछि राउटे पनि तयार भए ।

प्रेमबहादुरले लामो समयअघि कुसुण्डाका राजाको हत्या गरेर जंगल लखेटिएको बताए । 'जंगलमा हाम्रो पूर्ण अधिकार थियो । राउटेले रूख काट्ने र भाँडाकुँडा बनाउने गर्न थालेपछि हामीले कर लिएका हौं,' फिरन्ते जीवन भोगेका उनले भने, 'जंगल हाम्रै हो भन्ने भावना हामीमा थियो । राउटे हामीदेखि भाग्थे । हामीलाई सबैले वनराजा भन्थे ।' कुसुण्डाका कुरा राउटेले ध्यानपूर्वक सुने अनि केही जिज्ञासा राखे । 'हामीले पनि कुसुण्डाबारे सुनेका थियौं तर भेट्न पाएका थिएनौं,' शिवरामले भने, 'अहिले भेट्न 

पाइयो । तपाईंहरू गाउँमा बसिहाल्नुभएछ । हामी त पुर्खादेखि नै जंगलमा बसेको, अहिले किन छोड्नु र ? त्यहाँ हामीलाई केही डर पनि छैन ।'

कुसुण्डालाई सरकारले जनता आवास कार्यक्रमअन्तर्गत घर बनाइदिएको छ । कुसुण्डाले राउटेलाई यस्तै घर बनाएर बस्न आग्रह गरे तर उनीहरूले गाउँमा बस्न खासै मन गरेनन् । जिल्लामा १० परिवारका ९० कुसुुण्डा रहेको अध्यक्ष धनबहादुरले जानकारी गराए । फिरन्ते जीवन बिताइरहेका राउटेलाई सामाजिकीकरण गर्ने योजनाअनुसार अर्थ मन्त्रालयअन्तर्गत युवा तथा साना व्यवसायी स्वरोजगार कोषले कुसुण्डासँग भेटघाट कार्यक्रम राखेको हो । 

चितवनका चेपाङ, दाङका कुसुण्डा र बाँकेका कुसपडियासँग भेटघाट गराएर उनीहरू कसरी जंगलबाट गाउँमा आए भन्ने राउटेलाई सिकाउने प्रयत्न गरेको कोषका अनुगमन अधिकृत जनक पाण्डेले बताए । राउटे बिस्तारै परिवर्तनतर्फ उन्मुख हुन थालेको राउटे उत्थान प्रतिष्ठानकी अध्यक्ष सत्यदेवी अधिकारीले बताइन् । 'जंगलबाट गाउँ आएका विभिन्न जातिको अवस्था हेरेपछि राउटे पनि घर बनाएर बस्दा राम्रै हुने रहेछ भन्न थालेका छन्,' उनले भनिन्, 'लामो समय जंगलमा बसेकाले एकैपटक जीवनशैली बदल्न कठिन भएको हो । जंगलमा उनीहरू निकै जोखिम जीवन बिताइरहेका छन् । उनीहरूको रक्षाका लागि पनि घर बनाएर बसाल्न आवश्यक छ ।'

प्रकाशित मिति: २०७० असार २९ ०९:५०

दुर्गालाल के.सी. कान्तिपुर